Δώρο Χριστουγέννων.

Παραμυθάκι.

Ένας καθηγητής λυκείου / κολλεγίου μπαίνει στην τάξη για πρώτη φορά. Παίρνει μαρκαδόρο και γράφει στη γυαλιστερή επιφάνεια: «15:40, 19/12, Κυριακή, 2010».

«Όπα», σκέφτονται κάποιοι από τους μαθητές / φοιτητές, «χρόνια κολλημένος αυτός, ξέχασε την ημερομηνία».

Κάνει ένα τετράγωνο γύρω από όσα έγραψε και δίπλα του ένα άδειο. Το συμπληρώνει «20ΧΧ, 06/09, Δευτέρα». Πάνω απ’ το πρώτο τετράγωνο γράφει τη λέξη: «Συμπαρομαρτούντα».

«Πόσοι γνωρίζουν αυτή τη λέξη; Σηκώστε χέρι παρακαλώ». Μετράει 2. «Ωραία.»

Πετάει σακάκι και βιβλία στο έδρανο, τραβάει την καρέκλα έξω μα δεν κάθεται.

Ψάχνει για το «πρόθυμο παιδί της τάξης» και του δίνει μια δεσμίδα λευκές κόλλες. Δεν χρειάζεται καν να εξηγήσει, σε λίγο όλοι έχουν από μια.

«Παρακαλώ, γράψτε μια και μόνο λέξη που … που σας αρέσει, που σας κάνει εντύπωση, που.. βρίσκετε χρήσιμο το ότι την μάθατε… που… που θα σας έλειπε αν δεν τη γνωρίζατε. Έχετε δύο λεπτά, η συμμετοχή και μόνο σας εξασφαλίζει 5 μονάδες από τη συνολική βαθμολογία του χρόνου.

Σωστή ή λάθος απάντηση δεν υπάρχει. Αν … αν κάποιος θέλει να εξηγήσει και γιατί επέλεξε αυτή τη λέξη, ελεύθερα… να θυμάστε όμως, δύο λεπτά, ε;

Όσοι παραδώσουν λευκή κόλλα θα πάρουν 4 μονάδες αν απλά βαριόνται και δεν θέλουν να γράψουν 2-3 γραμμές για να δικαιολογήσουν την επιλογή τους. Αν πάλι παρουσιάσουν εξήγηση θα πάρουν και τις 5 μονάδες.»

Στρέφει την πλάτη προς τους μαθητές, γράφει το όνομα του στον πίνακα, τον αριθμό της αίθουσας όπου είναι το γραφείο του και τις ώρες συναντήσεων. Αράζει μετά στην καρέκλα του σιωπηλός, τακτοποιεί βιβλία και χαρτιά, περιμένει.

Στα 2 και 20 κάνει νόημα στον ανυπόμονο Πρόθυμο, οι κόλλες σύντομα φτάνουν στο έδρανο.

Στέκει πάλι όρθιος, δεν θέλει εμπόδιο μπροστά του όταν επικοινωνεί. Τους μιλά βαδίζοντας ανάμεσα στους διαδρόμους που σχηματίζουν καρέκλες και τραπέζια, προσέχει να μην το κάνει όμως με τρόπο επιτηρητή που ψάχνει να βρει κάποια παράβαση. Αλλάζει συχνά τόνο και ένταση στη φωνή, όχι έντονα μα αρκετά για να μην ενθαρρύνει τον ύπνο στους ακροατές.

Ξεκινάει δείχνοντας το πρώτο τετράγωνο στον πίνακα.

«Όταν βρήκα μπροστά μου για πρώτη φορά αυτή τη λέξη… ή τουλάχιστον όταν της έδωσα για πρώτη φορά σημασία… ήταν Κυριακή, τρεις και σαράντα η ώρα, 2010. Ήμουν 38 ετών γάιδαρος. Σκεφτείτε το. Τριάντα οχτώ χρόνια. Αν αφαιρέσουμε τα πρώτα πέντε τότε.. τότε που και να μην την ήξερα… μικρό το κακό… έμαθα το ‘μαμά’ και ‘πεινώ’ και αυτά ήταν αρκετά… μας μένουν… 33. Σωστά;

Ας αφαιρέσουμε και τα επόμενα 7… μέχρι τα 12… και θα σας εξηγήσω μετά γιατί… μένουν … ναι… σωστά το λέτε… μένουν 26.

Για είκοσι-έξι ολάκερα χρόνια στερήθηκα της τις υπηρεσίες ενός εργαλείου.

Γιατί αυτό είναι οι λέξεις, εργαλεία και… και αν τώρα σκέφτεστε πόσες φορές διαλέξατε τις αναγκαίες … ή αντίθετα διαλέξατε λέξεις που δεν κατάφεραν να εκφράσουν αυτό που θέλατε… και μπήκατε σε μπελάδες ή γλυτώσατε από μπελάδες ή … ή κάνατε ένα φίλο να νοιώσει καλύτερα ή… ή απλά εκφράσατε αυτό που νοιώθατε, ασχέτως κατάληξης… τότε ήδη καταλάβατε τι σημαίνει ‘στερήθηκα υπηρεσιών’.

Σκεφτείτε … να είχατε στερηθεί για τόσο καιρό τις υπηρεσίες της λέξης που εσείς επιλέξατε για τη σημερινή άσκηση.»

Παύση.

«Τα χρόνια από τα πέντε περίπου… περίπου ως τα δώδεκα τα αφαίρεσα γιατί εκεί είναι νωρίς… η διαδικασία της μάθησης βέβαια αρχίζει από … από την μήτρα κιόλας αλλά… αλλά ας πούμε ότι μέχρι τα 5 μας έχουν προτεραιότητα άλλες συμπεριφορές και εξάλλου δεν ελέγχουμε και πολλά από όσα συμβαίνουν γύρω μας… ή ακόμα και στους εαυτούς μας –κακώς, πιστεύω –μα… μα μετά… ακολούθως μπαίνουμε πιο συνειδητά στη διαδικασία της μάθησης, ε; Αλλά είναι ακόμα η αρχή. Μετά όμως…

Ε, μετά ξυπνάνε για τα καλά οι ορμόνες και.. και δεν νομίζω να πρέπει να σας υπενθυμίσω τι γίνεται τότε, ε; Είναι όμως ακριβώς τότε που οι συνειδητές επιλογές που κάνουμε… σε ό,τι αφορά τη δυνατότητα μας για μάθηση και τη δημιουργία χαρακτήρα που… που επιτέλους αρχίζουμε να αποκτούμε δικές μας δυνάμεις, όχι ότι δεν υπάρχουν πριν… απόδειξη άλλωστε είναι το παιδάκι στην υπεραγορά που τσιρίζει ‘θέλω παγωτό, θέλω παγωτό’ … αλλά… αλλά είναι τότε που οι επιλογές μας, οι συνειδητές… μπορούν ολοένα και περισσότερο να σπρώξουν τα πράγματα προς εκεί ακριβώς που ο καθένας μας ε-πι-λέ-γει.

Μη νομίσετε ότι με το γήρας μας αποχαιρετούν σιγά-σιγά μόνο οι ορμές, είναι και η ενεργητική μάθηση, η δυνατότητα δηλαδή του καθενός μας να διαμορφώσει ο ίδιος τον εαυτό του και γι’ αυτό… ναι, μπορείς να μαθαίνεις μέχρι το τέλος, ‘γηράσκω αεί διδασκόμενος’ όπως λένε μα… όσο περνάν τα χρόνια μπαίνουν στη μέση και η συνήθεια, ο ήδη διαμορφωμένος χαρακτήρας, η ανάγκη μας να συμμορφωνόμαστε με το περιβάλλον, με τις τάσεις που υπάρχουν σε αυτό…

Ήδη αυτές οι διεργασίες… αυτές οι καταστάσεις που δυσχεραίνουν τη μάθηση λειτουργούν… λειτουργούν σε εσάς. Ίσως δε και εγώ… να είμαι και εγώ εμπόδιο. Γι’ αυτό είναι σημαντικό: Αποφασίστε τώρα. Αργά δεν είναι για κανένα αλλά… αλλά αν δεν νοιώθετε από μόνοι σας την ανάγκη να αποκτήσετε όσο πιο πολλά εργαλεία… για όποιο σκοπό ή ακόμα και εν τη απουσία αυτού… τόσο μεγαλύτερη θα είναι η πιθανότητα… μια μέρα… όλα τα εργαλεία που θα έχετε στη διάθεση σας να… να είναι εργαλεία που διάλεξαν άλλοι για σας. Να σας λεν, ‘πάρε αυτό, κάνε ετούτο’ και εσείς.. εσείς να μην βρίσκετε ούτε άλλο σκοπό… ούτε και άλλα εργαλεία ή άλλο τρόπο χρήσης τους.

Με λίγα λόγια, μαθαίνεις και μετά αλλά τότε δύσκολα ξεφεύγεις από μια έτοιμη, προπαρασκευασμένη ‘διδακτέα ύλη’…»

Παύση.

«Ναι, εσείς που χαμογελάτε τώρα … θα υποθέσω ότι ακόμη δεν σας ‘έχασα’, ότι ακόμη δίνετε προσοχή.»

Κοντοστέκεται, κοιτάζει τριγύρω.

«Διδακτέα ύλη με πληρώνουν να σας παραδώσω και γώ.»

Παύση.

«Στο χέρι σας όμως είναι… στο χέρι σας και στο μυαλό σας να αποφασίσετε τι εργαλεία προς χρήση μπορώ να σας παραδώσω … ή καλύτερα… τι εργαλεία προς χρήση μπορείτε από μόνοι σας να ανακαλύψετε, να τα επεξεργαστείτε… είτε πρόκειται για μια λέξη, είτε για μια επιστήμη, είτε… είτε για ότι μπορεί ακόμα ο εγκέφαλος σας να δεχτεί όχι παθητικά αλλά .. ενεργητικά, αποφασίζοντας ο ίδιος πως θέλει να είναι, τώρα… τώρα… τώρα που ακόμη μπορεί.

Όχι σε 26 χρόνια.»

Παύση.

«Έχουμε 20ΧΧ, είναι έξι του Σεπτέμβρη, Δευτέρα, ώρα... 10 και 22 λεπτά. Σημειώστε το. Είναι η στιγμή που ο υποφαινόμενος προσπάθησε –ενώπιον σας –να δικαιολογήσει το μισθό του.

Ναι. Ναι κ. Πρόθυμε, θα υπάρχει και σχετική ερώτηση στην εξέταση του μεσοδιαστήματος… απλή, όχι ανάλυση… μόνο την ημερομηνία να μου γράψετε θα πάρετε τις 5 μονάδες. Εντάξει;»

Συνέχισε με το πρόγραμμα των εξετάσεων και των παρουσιάσεων, με τις εργασίες, τη διδακτέα ύλη, τα αναγκαία βιβλία, κλπ.

***

Σημείωση: Για όσους βρίσκουν στο παραμυθάκι ομοιότητες με εκείνη τη διαφήμιση κολλεγίου/πανεπιστημίου … θα καταπιώ την οργή και απλά θα τους υπενθυμίσω ότι εγώ δεν πουλώ διπλώματα.

***

Το δώρο σας.

Μη βιαστεί κανείς να θεωρήσει ότι μπορεί να με ταυτίσει με τον –όποιο –προφέσορα ή με κάποια αντίθετη άποψη περί διδακτικής. Άλλωστε, είμαι ακόμη στον πρόλογο.

Το άνωθεν παραμυθάκι εμπεριέχει πολλά στοιχεία με τα οποία θα μπορούσα να διαφωνήσω, ακόμη και να θυμώσω με αυτά. Π.χ. η τακτική της βαθμολόγησης, με όποιες χαριτωμενιές και αν την πλασάρει κανείς… εμένα με βρίσκει αντίθετο. Δεκτή η όποια συζήτηση περί τούτου, όπως και για το θέμα του πότε ο εγκέφαλος είναι πιο εύπλαστος, πότε πιο αυτόνομος, κλπ. Αλλού όμως θέλω να εστιάσω.

Στο

• Ιστολόγιο
του Νικόλα… σε μια πρόσφατη του ανάρτηση… βρήκα μια λέξη που χρειάστηκε να την ψάξω. Δια τους «γκουγκλίστας», • εδώ.

Πρόκειται για πολιτικής φύσεως κείμενο, από αυτά που κάποιοι ξεροκέφαλοι (γκουχ γκουχ) επιμένουμε να αμολάμε στον ανυποψίαστο κόσμο τέτοιες «γιορτάρες μέρες». Μέρες χαράς … παρά την κρίση … μέρες… χμμμ… χαράς για τους εμπόρους… παρά την κρίση… μέρες όπου η ψυχαναγκαστική ανταλλαγή δώρων χλαπακιάζει 13ους, κινά χρήμα στην αγορά, κουράζει πόδια ταλαίπωρων καταναλωτών στις εμπορικές οδούς, αγχώνει δότες και αποδέκτες… και τα λοιπά… και τα λοιπά… και τα λοιπά.

Ακόμη και επαγγελματίες οικολόγοι εκμεταλλεύονται το κλίμα των γιορτών για να μας πουν ότι δεν πρέπει να πάρουμε κατοικίδια ως δώρο στα παιδιά γιατί αυτά δεν είναι παιχνίδια αλλά ζωντανοί οργανισμοί… τους οποίους ενδέχεται μετά –όταν περάσει ο ενθουσιασμός –να παραμελήσουμε, να πετάξουμε σε μια γωνιά ή στους πέντε δρόμους. Και δεν σκέφτονται οι αδαείς ότι έτσι συναινούν και συνεισφέρουν στη καλλιέργεια της νοοτροπίας που λέει πως τα χριστουγεννιάτικα δώρα είναι εκεί απλά και μόνο για την ευχαρίστηση αυτού που τα παίρνει ή/και αυτού που τα δίνει, κάτι σαν μονάδες ικανοποίησης του εγωισμού προς εξαργύρωση. Δείχνουν αυτοί οι «ειδήμονες» να μην αντιλαμβάνονται ότι τα δώρα μπορούν να λειτουργήσουν ακόμη και σαν εκπαιδευτικά εργαλεία, σαν τρόπος να μαθαίνει ο καθένας τι σημαίνει «ευθύνη», σαν εργαλείο για σκοπούς ωρίμανσης και χτισίματος χαρακτήρα.

Δεν μπορεί το παιδί να φροντίσει ένα κατοικίδιο; Ωραία, πρώτα πάρε του ένα βιβλίο που να εξηγά τις ανάγκες του κατοικίδιου ή ξόδεψε λίγο απ’ τον χρόνο σου για να ανακαλύψετε μαζί αυτά τα πράγματα!

Εγώ πάντως, ο Ηλίθιος, σκέφτηκα ότι… θα μπορούσε κάποιος… ένας γονιός ας πούμε… μαζί με το μοδάτο παπούτσι ή ηλεκτρονικό παιχνίδι ή δεν ξέρω και ‘γω άλλο τι… ή ακόμη και χωρίς αυτό, ίσως μαζί με κάτι φθηνότερο όπως π.χ. ένα βιβλίο… να πρόσφερε στο παιδί του και ένα άλλο δώρο… ένα δώρο με διάρκεια.

Θα μπορούσε για παράδειγμα, αν υπάρχει αυλή… να το πάρει σε αυτήν και να φυτέψουν μαζί ένα φυτό που να παράγει καρπό εδώδιμο ή να μπολιάσουν μια λεμονιά ή…

(Μην το γελάτε, με την κρίση ίσως μια τέτοια γνώση και ικανότητα να αποδειχθεί απολύτως αναγκαίο εφόδιο).

Θα μπορούσε να το πάρει στον καφενέ της γειτονιάς, να κάτσουν σε μια γωνιά και να του μιλήσει για όσα συμβαίνουν γύρω, για τον παππού που μανιωδώς καπνίζει και του έχουν βάλει καρέκλα έξω, για τον τρόπο που ένας υψώνει τη φωνή και άλλος την χαμηλώνει, για… Θα μπορούσε ακόμη να ξεκινήσει από τον καφενέ ενός ορεινού χωριού, συνεχίζοντας πορεία παράλληλη με την καθημερινότητα των ανθρώπων που ζουν εκεί, πορεία τριβής με το περιβάλλον άλλη από αυτή που ζούμε στις πόλεις.

Θα μπορούσε –αφού της πριγκηπέσας της αρέσουν οι ιπ-πότες / αμαζόνες με τα μηχανικά άλογα –να της δώσει ένα εγχειρίδιο κατασκευαστή / μηχανικού μπροστά από ένα τέτοιο άλογο και μαζί να μετρήσουν πόσα εξαρτήματα περισσεύουν μετά που θα λύσουν και θα δέσουν τη μηχανή…

Θα…

Όχι για να δώσει ο γονιός –ανάλογα με δικά του όνειρα και ουτοπίες –κατεύθυνση επιθυμητή στη πορεία μάθησης του παιδιού αλλά για να παρουσιάσει, να αποκαλύψει αν θέλετε την ύπαρξη τιμονιού σε αυτή την πορεία. Όχι για να προκαταλάβει τις διεργασίες της κοινωνικοποίησης και να εγκαταστήσει προκαταλήψεις ή φοβίες αλλά για να φωτίσει το υπόβαθρο της και να ενθαρρύνει την εξερεύνηση. Όχι για να αποδώσει αξία στον Α τρόπο ζωής και να κατακεραυνώσει τον Β αλλά για να επιτρέψει την έμπρακτη σύγκριση και την σύνθεση. Όχι για να ανταγωνιστεί τους μελλοντικούς πόλους έλξης για το παιδί αλλά για να γίνει γνωστό –δια της εμπειρίας –ότι υπάρχουν διάφοροι πόλοι, διαφορετικών ειδών έλξεις και πολλαπλές επιλογές ελιγμών που μπορούν να πετύχουν ακόμη και πορεία ελεύθερη.

Με σεβασμό στις επιθυμίες και τάσεις του ίδιου του παιδιού, με κατανόηση για τον τρόπο που αυτό πιο εύκολα λαμβάνει πληροφορίες. Ακόμη καλύτερα, προς αποφυγή της συχνής (σ)τάσης των διδασκάλων να προτιμούν την παράδοση αντί την –από κοινού –απόκτηση εμπειρίας, θα μπορούσε αυτό να συμβεί με τρόπο που και οι δύο να μαθαίνουν κάτι καινούριο.

Αλλά βλέπετε, ένα τέτοιο μήνυμα θα αναστάτωνε τους εμπόρους –και μαζί τους καναλάρχες –προκαλώντας ίσως ανεπιθύμητες διαταράξεις στον τζίρο της περιόδου και –κυρίως –καλλιεργώντας νοοτροπίες «ζημιογόνες» για την ευρύτερη αγορά αφού σπρώχνει τους ανθρώπους στην ολιγάρκεια και στην αναζήτηση της αυτονόμησης.

And • a Merry Freaking Xmas to you…